Sağlıklı insanda göz kapağı ve kirpikler dikkat çekici ancak çoğu zaman hijyeni ihmal edilen yapılardır.1
Göz kapağının anatomisi kirpiklerle birlikte ve fizyolojisi göz sağlığı için topluca önemli olan bir dizi özel işleve uyarlanmıştır. Bu işlevler, hassas oküler yüzeyin fiziksel hasara karşı korunmasını ve göz kapağının hareketi için kaygan ve nemli bir ortam ve optimal görme keskinliği için pürüzsüz bir oküler yüzey sağlamayı içerir.1
Gözün alt kapağı, üç ila dört sıraya dağılmış 75–80 kirpik içerirken, üst göz kapağı, beş ila altı sıraya dağılmış 90 — 160 kirpik içerir. Kirpik ve saçın anatomisi benzer bazı özelliklere sahiptir. Birçok çalışma, kirpiklerin sadece kozmetik bir işleve hizmet etmediğini, aynı zamanda göz kapağı kenarı ve oküler yüzey üzerinde koruyucu bir rol oynadığını göstermiştir.2
Özetlersek, kirpiklerin birincil rolü, kapak kenarının sağlığını korumak ve sürdürmektir.2
“Lakrimal fonksiyonel birim”; gözyaşı bezleri, oküler yüzey (kornea, konjonktiva ve meibom bezleri), göz kapakları ve bunları birbirine bağlayan duyusal ve motor sinirleri içeren entegre bir yapı olarak tanımlanır.1
Göz kapağı, iyi huylu ve kendi kendini sınırlayan hastalıklardan tümöre kadar çeşitli rahatsızlıklara maruz kalabilir. Birçok göz sağlığı şikayetinin seyri, göz kapağı hijyeni ile makul bir şekilde iyileştirilebilir.1
Hijyen, özellikle temizlik rejimleri yoluyla enfeksiyonun önlenmesi yoluyla sağlığın geliştirilmesi anlamına gelir. Temizleme, göz kapağı sağlığının önemli bir bileşenidir.1
Göz kapağı sağlığı ile diş sağlığı arasında bir benzetme yapmak yerindedir. Diş hastası dişlerini temizlemekten sorumludur, ancak diş hekimi tarafından yapılan düzenli tarama (ve gerekirse müdahale), diş eti problemlerinin gelişimini mümkün olan en erken aşamada tespit etmeye yardımcı olur. Diş sağlığı gibi göz kapağı sağlığı, tarama ve risk değerlendirmesini ve günlük hijyen rejimlerini içerir ve gerektiğinde tedavi edilmesi gerekir.1
Göz kapağını etkileyen bu şikayetlerin semptomları kendi içlerinde rahatsız edici ve bazı durumlarda işe devam etmeyi zorlaştırıcı olabilse de, tedavi edilmezlerse daha ciddi, görmeyi tehdit eden durumlara da yol açabilirler; örneğin blefarit, konjonktivit ve meibomian bezinin işlevsizleşmesi, marjinal keratit, kornea neovaskülarizasyonu gibi kalıcı göz kapağı değişikliklerine yol açabilir.1
Göz kapağını ve kirpikleri temizleme prosedürleri
Göz kapağı ve kirpiklerin temizlenmesi, yalnızca kapak kenarındaki kabuk ve kalıntıları gidermek değil, aynı zamanda kısmen veya tamamen tıkanmış ya da normalden daha kalın/mumsu salgılarla tıkanmış olabilen meibom bezlerinden meibumun temizlenmesini ifade etmektir.
Bu temizlikle ilgili genel ilkeler aşağıdaki gibidir:3
- Göz kapağınızın kenarlarını temizleyin
- Göz kapağınızın kenarlarını, dolayısıyla kirpiklerinizi temiz tutun
- Gözünüzü tahriş edici maddelerden kaçının
Göz kapağı hijyeni önemlidir ve günlük rutininizin bir parçası haline gelmesi önerilir.
- Gözünüz için kullanmaya uygun yumuşak, temiz bir bezi ılık suyla (çok sıcak olmayan) ıslatın.
- Göz kapağınızı ve kirpiklerinizi nazikçe temizleyebilmek için kapalı tuttuğunuz göz kapaklarınızın üstünde bezi 10 saniye tutun. Bu işlemi birkaç kez tekrarlayın.
- Göz kapağını ve kirpikleri kenardan başlayarak ucuna kadar nazikçe temizleyin.
Önemli bir not: Gözlerinizi ovuşturmayın – bu daha fazla tahrişe ve kirpiklerinizin dökülmesine neden olabilir, ayrıca ovma, daha fazla ovma ihtiyacını artırabilir. Bu, kırılması gereken bir kısır döngüyü başlatabilir.
Geleneksel olarak kompresler, yüz havluları ve bebek şampuanı, göz kapağı temizliğinin temel dayanağı olmuştur, ancak günümüzde işleme yardımcı olmak ve daha rahat ve kabul edilebilir hale getirmek için bir dizi göz kapağı temizleme sistemi geliştirilmiştir. Bu konuda göz doktorunuza danışmayı ve vereceği tavsiyeye uymayı ihmal etmeyin.
Göz kapağı kaynaklı şikayetlerin önlenmesi veya azaltılması için uzun süreli, belki de ömür boyu günlük göz kapağı hijyeninin sürdürülmesi gerekebilir.